Τι είναι η ακμή;

Η ακμή είναι μια φλεγμονώδης δερματοπάθεια που ξεκινά από τους σμηγματογόνους αδένες και τα τριχοθυλάκια. Ο μηχανισμός της είναι απλός αλλά ύπουλος: οι αδένες παράγουν υπερβολικό σμήγμα, τα νεκρά κύτταρα του δέρματος δεν αποβάλλονται σωστά και οι πόροι φράζουν. Μέσα σε αυτό το κλειστό περιβάλλον, το βακτήριο Cutibacterium acnes βρίσκει ιδανικές συνθήκες να πολλαπλασιαστεί. Το αποτέλεσμα; Φλεγμονή, κοκκινίλες, πρήξιμο και όλα τα στάδια που αναγνωρίζουμε ως «σπυράκια».

Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως στο πρόσωπο, την πλάτη, το στήθος και τους ώμους—περιοχές όπου το δέρμα είναι πιο πλούσιο σε σμηγματογόνους αδένες. Η πάθηση μπορεί να είναι ήπια και παροδική ή βαριά και χρόνια, αφήνοντας πίσω της ουλές και σημάδια που θυμίζουν στον ασθενή κάθε έξαρση.

Τύποι ακμής

Η ακμή δεν εμφανίζεται με ένα και μοναδικό τρόπο. Έχει πολλές μορφές, που συχνά συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο. Ο τρόπος που εκδηλώνεται μπορεί να είναι από σχεδόν αόρατος μέχρι ιδιαίτερα επιθετικός.

• Μαύρα στίγματα (ανοικτοί φαγέσωρες): Είναι οι μικρές μαύρες κουκκίδες που εμφανίζονται κυρίως στη μύτη και στο πηγούνι. Ο πόρος είναι ανοιχτός, γεμάτος με σμήγμα και κύτταρα, και όταν το μείγμα αυτό έρθει σε επαφή με τον αέρα, οξειδώνεται και σκουραίνει.
• Λευκά στίγματα (κλειστοί φαγέσωρες): Μικρά, λευκωπά ή στο χρώμα του δέρματος σπυράκια. Σε αντίθεση με τα μαύρα στίγματα, ο πόρος εδώ είναι κλειστός, οπότε το περιεχόμενο δεν οξειδώνεται. Μοιάζουν με μικροσκοπικές πέρλες κάτω από την επιδερμίδα και μπορεί να παραμένουν για εβδομάδες αν δεν αντιμετωπιστούν.
• Βλατίδες: Κόκκινα, σκληρά «σπυράκια» που προκαλούν πόνο στο άγγιγμα. Δεν έχουν πύον στην επιφάνεια, αλλά αποτελούν ένδειξη ότι έχει ξεκινήσει φλεγμονή κάτω από το δέρμα.
• Φλύκταινες: Οι πιο αναγνωρίσιμες βλάβες. Μοιάζουν με τις βλατίδες, αλλά έχουν λευκό ή κιτρινωπό κέντρο γεμάτο πύον, αποτέλεσμα της μάχης του οργανισμού με τα βακτήρια. Συχνά εμφανίζονται κατά ομάδες και είναι δελεαστικές να «σπάσουν», αλλά το τίμημα είναι σχεδόν πάντα χειρότερη φλεγμονή και πιθανή ουλή.
• Οζίδια: Μεγάλες, σκληρές, βαθιές βλάβες που δεν φαίνονται πάντα στην επιφάνεια αλλά πονούν έντονα. Σχηματίζονται όταν η φλεγμονή απλώνεται βαθιά στο χόριο και μπορεί να διαρκέσουν εβδομάδες. Είναι από τις πιο σοβαρές μορφές ακμής, με υψηλό κίνδυνο μόνιμων σημαδιών. Πολλοί ασθενείς περιγράφουν τα οζίδια ως εσωτερικά σπυράκια σαν καρούμπαλα.
• Κύστεις: Η πιο «βαριά κατηγορία» της ακμής. Βαθιές, επώδυνες κοιλότητες γεμάτες πύον που παραμορφώνουν το δέρμα και συχνά αφήνουν βαθιές ουλές. Απαιτούν οπωσδήποτε ιατρική παρέμβαση.
  
  

Υπάρχουν και πιο σπάνιες μορφές που αξίζει να αναφερθούν. Η συρρέουσα ακμή, συχνότερη σε νεαρούς άνδρες, χαρακτηρίζεται από συνένωση κύστεων και αποστημάτων σε μεγάλες βλάβες με συρίγγια. Η κεραυνοβόλος ακμή εμφανίζεται ξαφνικά, με εκρηκτική πορεία και πόνο, και μπορεί να συνοδεύεται από γενικά συμπτώματα όπως πυρετό. Στην άλλη άκρη βρίσκεται η ροδόχρους νόσος ή, όπως πολλοί την ονομάζουν, ροδόχρους ακμή. Αυτή συχνά μπερδεύεται με ακμή, αλλά αφορά κυρίως ενήλικες άνω των 40 και χαρακτηρίζεται από έντονη ερυθρότητα, διάσπαρτα κόκκινα σπυράκια και πιο ορατά αγγεία.

Πού οφείλεται η ακμή;

Η ακμή είναι πολυπαραγοντική πάθηση. Δεν υπάρχει ένας μοναδικός λόγος που την προκαλεί, αλλά ένας συνδυασμός παραγόντων που συνεργάζονται.

Στην καρδιά της βρίσκονται οι ορμόνες. Τα ανδρογόνα, ιδιαίτερα στην εφηβεία, διεγείρουν τους σμηγματογόνους αδένες να παράγουν περισσότερο σμήγμα. Το δέρμα γίνεται πιο λιπαρό και οι πόροι πιο επιρρεπείς σε φραξίματα. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλες φάσεις της ζωής: στην εγκυμοσύνη, στην εμμηνόπαυση ή σε άτομα με ορμονικές διαταραχές, όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Ακόμα και τα βρέφη μπορούν να εμφανίσουν προσωρινή ακμή εξαιτίας των ορμονών της μητέρας που μεταφέρονται σε αυτά.

Παράλληλα, οι φραγμένοι πόροι δημιουργούν ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη βακτηρίων. Το Cutibacterium acnes, ένα βακτήριο που ζει φυσιολογικά στο δέρμα μας, πολλαπλασιάζεται γρήγορα σε συνθήκες χωρίς οξυγόνο, προκαλώντας φλεγμονή.

Η κληρονομικότητα έχει επίσης βαρύτητα. Αν οι γονείς είχαν ακμή, οι πιθανότητες να εμφανίσει το παιδί είναι σημαντικά αυξημένες.

Υπάρχουν όμως και εξωτερικοί παράγοντες που μπορούν να πυροδοτήσουν ή να επιδεινώσουν την ακμή:

• Η χρήση αναβολικών στεροειδών ή φαρμάκων όπως τα κορτικοστεροειδή, το λίθιο και τα αλογόνα.
• Η έκθεση σε χλώριο ή σε χημικές ουσίες σε επαγγελματικούς χώρους.
• Η κακή χρήση καλλυντικών προϊόντων που είναι φαγεσωρογόνα, δηλαδή φράζουν τους πόρους.
• Η τριβή από κράνη, μάσκες, στενά ρούχα ή σακίδια.
  
  

Τέλος, ο τρόπος ζωής δεν προκαλεί ακμή από μόνος του, αλλά μπορεί να τη χειροτερεύσει. Το χρόνιο στρες, η έλλειψη ύπνου και η κακή διατροφή, πλούσια σε ζάχαρη και επεξεργασμένα τρόφιμα, δημιουργούν συνθήκες που ενισχύουν τη φλεγμονή και κάνουν το δέρμα πιο ευάλωτο.

Επιλογές θεραπείας για την ακμή

Η θεραπεία της ακμής δεν είναι ίδια για όλους. Εξαρτάται από το είδος, τη βαρύτητα και το ιστορικό του ασθενούς. Ο στόχος είναι πάντα τριπλός: να περιοριστούν οι φλεγμονές, να μειωθεί η λιπαρότητα και να προληφθούν οι ουλές.

Εάν πρόκειται για ήπια μορφή ακμής, σε πρώτη φάση ο δερματολόγος συνήθως προτείνει τοπικές θεραπείες. Τα ρετινοειδή (όπως η τρετινοΐνη ή η αδαπαλένη) βοηθούν να «ξεβουλώσουν» οι πόροι και αποτρέπουν τη δημιουργία νέων φαγεσώρων. Αρκετά βοηθητικές είναι επίσης και ορισμένες αντιβιοτικές κρέμες. Άλλα τοπικά σκευάσματα περιλαμβάνουν σαλικυλικό οξύ, αζελαϊκό οξύ ή νιασιναμίδη, που μειώνουν τη φλεγμονή και βελτιώνουν την υφή της επιδερμίδας.

Όταν η ακμή είναι πιο έντονη, με πολλές φλεγμονώδεις βλάβες, ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει αντιβιοτικά από το στόμα, συνήθως τετρακυκλίνες. Αυτά δεν καταπολεμούν μόνο το βακτήριο, αλλά μειώνουν και τη φλεγμονή. Η διάρκεια της θεραπείας είναι μερικοί μήνες και πάντα συνδυάζεται με τοπική αγωγή. Να σημειωθεί επίσης πως σε γυναίκες ασθενείς με ορμονικές ανισορροπίες η αγωγή με αντισυλληπτικά μπορεί να λειτουργήσει με πολύ αξιόλογο τρόπο στην καταπολέμηση της ακμής.

Σε βαριές μορφές ακμής, η ισοτρετινοΐνη είναι το «βαρύ πυροβολικό» της δερματολογίας. Πρόκειται για παράγωγο της βιταμίνης Α που δρα στη ρίζα του προβλήματος: μειώνει την παραγωγή σμήγματος, αποτρέπει το φράξιμο των πόρων και περιορίζει τον πολλαπλασιασμό του C. acnes. Είναι όμως φάρμακο που απαιτεί στενή ιατρική παρακολούθηση, εργαστηριακούς ελέγχους και αυστηρή αντισύλληψη στις γυναίκες λόγω τερατογένεσης.

Επικουρικές θεραπείες για την καταπολέμηση της ακμής

Κι όμως, υπάρχουν πολλές συνδυαστικές θεραπείες για την καταπολέμηση της ακμής που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε ιατρείο δερματολόγου ή σε αισθητικό κέντρο. Ο ιατρικός καθαρισμός με ειδικά εργαλεία βοηθά στη φαγεσωρική ακμή. Τα χημικά peelings με σαλικυλικό ή γλυκολικό οξύ βελτιώνουν τις ήπιες μορφές και εξομαλύνουν την υφή του δέρματος. Στις ουλές, εφαρμόζονται πιο προχωρημένες τεχνικές: fractional lasers, microneedling ή βαθύτερα peelings. Η φωτοθεραπεία και οι φωτοδυναμικές μέθοδοι χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις με καλά αποτελέσματα.

Η σημασία της καθημερινής ρουτίνας περιποίησης

Καμία θεραπεία δεν μπορεί να πετύχει χωρίς μια σωστή ρουτίνα περιποίησης του ακνεϊκού δέρματος. Αυτή είναι που στηρίζει την ιατρική αγωγή και κρατά τις εξάρσεις υπό έλεγχο.

Το πρώτο βήμα είναι ο καθαρισμός. Δύο φορές την ημέρα με ένα ήπιο, μη φαγεσωρογόνο καθαριστικό που απομακρύνει το περίσσιο σμήγμα και τους ρύπους χωρίς να αφυδατώνει το δέρμα. Το υπερβολικό πλύσιμο με σκληρά σαπούνια δεν βοηθά· αντίθετα, ερεθίζει και κάνει το δέρμα να παράγει περισσότερο σμήγμα.

Το δεύτερο είναι η ενυδάτωση. Ακόμα και το λιπαρό δέρμα χρειάζεται υγρασία. Προϊόντα με ελαφριές υφές που περιέχουν ceramides ή υαλουρονικό οξύ ενισχύουν τον επιδερμιδικό φραγμό και προλαμβάνουν τον ερεθισμό που μπορεί να προκαλέσουν τα φαρμακευτικά σκευάσματα.

Το τρίτο είναι η αντηλιακή προστασία. Ο ήλιος δεν «θεραπεύει» την ακμή· αντιθέτως, παχύνει την κεράτινη στιβάδα και κάνει την κατάσταση χειρότερη. Ένα ελαφρύ, μη φαγεσωρογόνο αντηλιακό προστατεύει από υπερμελάγχρωση και ουλές.

Μπορεί να σας ενδιαφέρει: Η καλύτερη κρέμα για την ακμή – Top 5

Τέλος, χρειάζεται υπομονή και συνέπεια. Οι περισσότερες θεραπείες χρειάζονται εβδομάδες για να δείξουν αποτέλεσμα. Οι πρώτες ημέρες μπορεί να φέρουν μια μικρή έξαρση, κάτι απολύτως φυσιολογικό. Το σημαντικό είναι να μην εγκαταλείψει κανείς τη θεραπεία.

Τα λάθη που πρέπει να αποφεύγονται είναι εξίσου σημαντικά: το «σπάσιμο» των σπυριών που αυξάνει τον κίνδυνο ουλών, η χρήση υπερβολικά πολλών προϊόντων ταυτόχρονα, και η αλλαγή καλλυντικών κάθε λίγες μέρες χωρίς να δοθεί χρόνος να δράσουν.

Η ακμή μπορεί να ξεκινά από έναν φραγμένο πόρο, αλλά τα σημάδια που αφήνει δεν είναι μόνο στο δέρμα. Επηρεάζει την ψυχολογία, την κοινωνικότητα, την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Κι όμως, σήμερα ξέρουμε περισσότερα από ποτέ για τα αίτια και τις μορφές της, ενώ οι θεραπευτικές επιλογές έχουν πολλαπλασιαστεί και εξελιχθεί.

Το σημαντικότερο μήνυμα είναι ότι η ακμή δεν είναι μόνιμη και δεν είναι αξεπέραστη. Με τη σωστή καθοδήγηση από δερματολόγο, με συνέπεια στη θεραπεία, με μια ρουτίνα περιποίησης που σέβεται την επιδερμίδα και με τα κατάλληλα beauty tips, το πρόβλημα μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο. Οι ουλές μπορούν να προληφθούν, το δέρμα μπορεί να ανακτήσει την υγιή του όψη και η αυτοπεποίθηση να επιστρέψει.

Η ακμή δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «στιγμή αδυναμίας» ή ως αισθητικό ελάττωμα. Είναι μια ιατρική κατάσταση, κοινή αλλά σύνθετη, που έχει λύσεις. Και κάθε άνθρωπος που τη βιώνει αξίζει να ξέρει ότι δεν είναι μόνος, ότι η επιστήμη έχει απαντήσεις και ότι η εικόνα του καθρέφτη δεν καθορίζει την αξία του.